نام علمی درخت پسته Pistacua Vera است. درخت پسته یکی از درختان میوه ای است که سرچشمه آن را به خاورمیانه و آسیا نسبت می دهند. ایران و ایالات متحده امریکا دو کشور اصلی تولید کننده پسته هستند، با این حال کشور ایران در سال 2017 مقاوم اول را در پرورش باغ پسته و محصول آن به دست آورده است.

از مشخصات مهم درخت پسته این است که پس از کاشت نهال پسته، حدود ۴ تا ۵ سال طول می کشد تا بازدهی محصول آن آغاز شود؛ شاید این زمان طولانی باشد، اما مطمئن باشید که ارزش صبوربودن را دارد! هر درخت پسته بالغ می تواند سالانه ۵۰ کیلوگرم پسته (حدود ۱۰ کیلوگرم مغزخشک پسته) تولید کند که از نظر اقتصادی ارزش بالایی دارد. در ادامه نکات مهمی را در مورد کاشت نهال پسته و پرورش آن توضیح می دهیم.

چه مکانی برای کاشت نهال پسته مناسب است؟

محل ایده آل برای پرورش نهال پسته مناطقی هستند که دارای زمستان هایی سرد و تابستان های گرم و همچنین دارای بارندگی کم باشند. مکان های بیابانی نیمه خشک برای کاشت نهال پسته بسیار ایده آل هستند. نهال پسته جهت پرورش و بازدهی عالی، درجه حرارت بالای ۳۷ درجه سانتی گراد در طول روز را ترجیح می دهد.

از مشخصات درخت پسته این است که به ماه های زمستانی نیز نیاز دارد که هوا به اندازه کافی سرد باشد تا بتواند آن ها را به حالت نهفتگی (خواب زمستانی)، حدود ۵ درجه سانتی گراد یا حتی پایین تر درآورد. مناطق کوهستانی که دمای آن ها معمولا به زیر منفی ۱۰ درجه سانتی گراد می رسد، جهت پرورش باغ پسته مناسب نخواهد بود. علاوه بر این، برای کاشت نهال پسته این نکته را در نظر داشته باشید که پسته در مناطق با رطوبت بالا رشد نمی‌کند.

پسته را به صورت جفتی بکارید

جهت پرورش باغ پسته، شما به بیش از یک نهال پسته احتیاج خواهید داشت. برای تولید میوه پسته، درخت پسته ماده به درخت پسته نری که در نزدیکی آن باشد نیاز دارد. معمولا کشاورزان اینطور در نظر می گیرند که به ازای کاشت هر ۱۵ درخت ماده، یک درخت پسته نر نیاز خواهد بود. درواقع، از مشخصات درخت پسته نر این است که می تواند به اندازه حدود ۱۰ تا ۱۵ درخت ماده گرده تولید کند.

علت کاشت نهال پسته به صورت جفتی، تک جنسیتی بودن آن است و شما جنسیت یک درخت را نمی توانید تا زمان رسیدن میوه تشخیص دهید. برای رسیدن میوه هم باید حدود ۸ سال از چرخه زندگی درخت بگذرد و به همین دلیل است که بیشتر باغداران پسته چندین درخت می کارند تا مطمئن شوند که حداقل یک درخت نر دارند. تنها راه شناخت جنسیت درخت پسته قبل از موعد، خرید نهال یا قلمه پیوند زده شده است؛ زیرا درخت پسته خریداری شده همجنس درخت والد خود خواهد بود.

چگونه از بذر، نهال پسته پرورش دهیم؟

اگر تصمیم گرفتید که نهال پسته خود را به صورت بذر بکارید، باید در ابتدا دانه های پسته خام خریداری کنید. با خرید مستقیم پسته از یک باغ پسته یا نهالستان، مطمئن خواهید بود که بهترین محصول را خریداری کرده اید.

خرید پسته از فروشگاه های مواد غذایی نیز خوب است اما نمی توان از آن ها استفاده کرد؛ چون ممکن است شور و یا بو داده باشند که در این حالت قابلیت جوانه زنی و تولید نهال پسته را نخواهد داشت. در ادامه مطلب، آنچه برای پرورش نهال پسته از دانه آن نیاز دارید را برایتان آورده ایم.

یک حوله نخی مرطوب را در یک کیسه پلاستیکی قرار داده و دانه های پسته را درون دستمال بگذارید. اطمینان حاصل کنید که تعداد دانه ها خیلی زیاد نباشند؛ پنج دانه خوب است. در کیسه یک سوراخ کوچک ایجاد کنید تا هوای تازه در آن جریان داشته باشد. یک هفته صبر کنید تا دانه های پسته  جوانه بزنند. کیسه باید در دمای اتاق به طور دست ‌نخورده نگهداری شود.

هنگامی که دانه های پسته جوانه زدند، آن ها را درون یک گلدان پر از خاک مناسب بکارید. خاک آن را مرطوب نگه دارید و حواستان باشد که آن را بیش از حد آب ندهید، زیرا باعث کند شدن رشد  نهال پسته می شود. با گذشت زمان، باید نهال پسته را در گلدان های بزرگتر قرار دهید تا زمانی بتوان آن را در باغ یا باغچه کاشت.

نهال پسته را از گلدان بیرون بیاورید

نهال پسته می تواند ۳ تا ۵ سال اول در گلدان رشد کرده و سپس می توانید آن را در خاک باغ پسته تان بکارید که بهترین زمان آن هم معمولا فصل بهار یا پاییز است. اولین قدم جهت کاشت نهال پسته در خاک این است که برای هر یک از آن ها چاله ای با اندازه مناسب در خاک حفر کنید. شما باید چاله ای حفر کنید که عمق و عرض آن دو برابر گلدان باشد و فضای زیادی برای گسترش ریشه های درخت پسته را در آینده فراهم کند.

درخت پسته را درون چاله ای که حفر کردید قرار دهید و آن را عمودی نگه دارید. هیچ کس نمی خواهد یک درخت پسته کج رشد کند! بنابراین می تواند جهت اطمینان با استفاده از یک تراز مطمئن شوید که سطح کاشت نهال پسته کاملا عمودی است. تمام تلاش خود را بکنید تا هنگام کاشت، ریشه ها در معرض دید قرار نگرفته و کاملا درون خاک قرار گیرند.

هنگام کاشت نهال در باغ پسته، با برداشتن سنگ ها، گیاهان و علف های هرز، چاله ها را دوباره با خاک اصلاح شده لومی پر کنید. به محض کاشت، درخت پسته را آبیاری کنید تا از تشکیل کیسه های هوایی در خاک جلوگیری شده و درون آن تثبیت گردد.

شرایط مورد نیاز کاشت نهال پسته چگونه است؟

شرایط ایده آل کاشت نهال پسته، محلی است که درخت پسته بتواند نور کامل خورشید را دریافت کند و خاک زهکشی خوبی داشته باشد. از مشخصات درخت پسته این است که لوم های شنی را به دیگر خاک ها ترجیح می دهند. pH مناسب خاک مناسب نهال پسته بین 1/7 تا 8/7 است.

فاصله مناسب کاشت نهال پسته با یکدیگر چقدر باشد؟

درخت پسته بالغ می تواند کاملا بزرگ شوند و طول آن ها تا ۹ متر نیز برسد. یکی از دیگر از مشخصات درخت پسته این است که شاخ و برگ های عریضی دارد و اصطلاحا تاج آن حجیم است، بنابراین از ابتدای کاشت نهال پسته در باغ خود، باید به فکر آینده آن ها باشید.

برای کاشت نهال ها، توصیه ما به شما این است که حدود ۳ تا ۶ متر بین درختان در یک ردیف و ۶ متر در بین ردیف ها با یکدیگر فاصله بگذارید. اطمینان حاصل کنید که جسمی مزاحم بالای نهال پسته کاشته شده مانند تیرهای تلفن یا سیم برق وجود نداشته باشد که در اینده مشکل ساز خواهد شد. با انجام فاصله گذاری مناسب شما می توانید در آینده درخت پسته بسیار خوب و پرباری داشته باشید.

 ارقام نهال پسته در ایران

نهال پسته کله قوچی (گرد و درشت)

نهال پسته کله قوچی از ارقام نهال پسته زودرس به شمار می آید که از حدود اواخر اسفندماه گل می دهد و شهریور ماه آماده برداشت می باشد. درخت پسته کله قوچی، میوه هایی درشت و گرد دارد و به دلیل داشتن مغزی پر و بزرگ، از محبوب ترین ارقان نهال پسته در ایران به شمار می رود. پسته کله قوچی علاوه بر مصرف تک خوری، در شیرینی پزی، بستنی سازی و صادرات نیز اهمیت بالایی دارد.

نهال پسته اکبری (کشیده و خوش فرم)

نهال پسته اکبری یکی دیگر از انواع نهال پسته است که به دلیل خوش فرم بودن و طعم خوشمزه، در تمام دنیا مشتریان خاص خود را دارد. نهال پسته اکبری از ارقان نهال پسته پاکوتاه بوده که هر چند سال یکبار محصول داده اما محصول آن بسیار پربار و با بازدهی بالا می باشد، با این حال یکی از ارقام پسته گران قیمت در دنیا محسوب می شود.

نهال پسته احمدآقایی (دراز و بادامی شکل)

نهال پسته احمد آقایی یکی دیگر از ارقام نهال پسته در ایران است که اتفاقا از بهترین ارقام نهال پسته تجاری در کل دنیا محسوب می شود. شکل این پسته، درشت، بادامی و با پوستی استخوانی است. درخت پسته احمد آقایی از ارقام دیررس پسته به شمار می رود و عموما در استان های کرمان و رفسنجان کشت می شود.

نهال پسته فندوقی (گرد و ریز)

پسته فندوقی یکی از اصلی ترین ارقام نهال پسته شهر کرمان است که حدود نیمی از باغات پسته کرمان را به خود اختصاص می دهد. از مشخصات اصلی درخت پسته فندوقی می توان به مقرون به صرفه بودن، طعم خوشمزه و شکل زیبای پسته آن اشاره کرد. درواقع پسته فندوقی از ارقام نهال پسته می باشد که به دلیل ریزتر بودن از دیگر ارقام پسته، در یک کیلوگرم تعداد بیشتری پسته به شما می دهد و در کل قیمت پایین تری هم دارد. با این حال، پسته فندوقی یکی از محبوب ترین و خوشمزه ترین انواع پسته در ایران بوده و بخش مهمی از صادرات را نیز تشکیل می دهد.

نهال پسته خنجری دامغان (بادامی شکل)

نهال پسته خنجری دامغان یکی دیگر از ارقام نهال پسته ایران است که عموما در شهرهای دامغان، اردکان و رفسنجان کشت می شود. از اصلی ترین مشخصات درخت درخت خنجری، می توان به رشد چشمگیر و پایه کوتاه آن اشاره کرد که سبب بازدهی محصول بالای آن می شود. رنگ میوه پسته خنجری ارغوانی رنگ با پوسته ای سفید استخوانی است که طعمی فوق العاده نیز دارد.

آبیاری درخت پسته چگونه باشد؟

درخت پسته بومی مناطقی است که مقدار آبیاری زیادی ندارد، بنابراین مجبور نیستید روزانه یا حتی هفتگی باغ پسته خود را آبیاری کنید. هنگام انجام آبیاری درخت پسته، باید دقت کنید تا خاکی که درخت در آن کاشته شده تا عمق حدود یک متر مرطوب شود.

برنامه ریزی کنید که هر ماه درخت پسته خود را آبیاری عمیق کنید. در ماه های پرباران سال، از آبیاری باغ پسته صرف نظر کنید و مراقب زرد شدن برگ های درختان باشید، این عامل می تواند نشان دهنده آبیاری بیش از حد درخت باشد.

درختان در زمستان به خواب می روند (نهفتگی)، بنابراین نیازی به ادامه آبیاری نخواهید داشت. در حوالی ماه آذر تا اوایل بهار آبیاری درخت پسته را متوقف کنید؛ زیرا در این زمان درخت برای خواب زمستانی آماده می شود.

کوددهی درخت پسته چگونه باشد؟

بهترین زمان برای کوددهی درخت پسته در فصل بهار است. پس از اینکه خطر سرمایی که در منطقه شما وجود دارد از بین رفت، کود ۱۰-۱۰-۱۰ را امتحان کنید که به راحتی در بیشتر گلخانه ها و نهالستان ها یا فروشگاه های کشاورزی (مزرعه، باغ) موجود است.

کوددهی درخت پسته آسان است. تمام کاری که شما باید انجام دهید این است که گرانول های کود را به طور مساوی زیر درختان باغ تا عمق ۲۰ سانتی متری خاک بپاشید. دقت کنید که پس از مرحله کوددهی، آبیاری را انجام دهید. در طول فصل رشد سالانه دو بار کوددهی درخت پسته را انجام دهید و هرگز بیش از ۵ پیمانه کود برای هر فصل استفاده نکنید.

هرس کردن درخت پسته چگونه باشد؟

مانند هر درخت میوه یا درخت مغز دیگری، شما باید درختان پسته خود را هرس کنید. در صورتی که درخت در فصل نهفتگی و خواب زمستانی باشد، زمستان بهترین زمان برای انجام هرس است که درخت کمترین آسیب را می بیند.

به دنبال شاخه های جانبی که از روی یکدیگر عبور می کنند و شاخه های مرده یا در حال مرگ باشید. بیشتر درختان پسته به هرس سنگین احتیاج ندارند. شما باید حین هرس کردن درخت پسته مراقب باشید؛ زیرا از بین بردن شاخه های زیاد باعث کاهش تولید بازدهی محصول پسته شما خواهد شد.

نحوه برداشت پسته چگونه باشد؟

نشانه های رسیدن پسته این است که پوسته آن باز شدخ و رنگ پوسته آن از سبز به رنگ مایل به قرمز می رود. دقت کنید که پسته رسیده را در اسرع وقت برداشت کنید زیرا پسته رسیده در برابر آفات آسیب پذیر است.

برداشت پسته آسان است! درختان را تکان دهید تا پسته ها از شاخه ها به زمین بیفتند و مطمئن شوید که برای جمع آوری آنها یک تله (در اینجا منظور پارچه یا هر چیزی است که مانع زمین افتادن و گم شدن پسته ها در خاک شود) زیر درخت قرار دهید. پسته های تازه را از نظر کپک زدن بررسی کنید. به یاد داشته باشید که درختان پسته عموما دو سالانه هستند، به این معنی که آن ها یک سال محصول کم و سال دیگر محصول بیشتری تولید می کنند.

میانگین بازده یک درخت پسته چقدر است؟

هنگامی که یک درخت پسته جوان است، بازده آن حدود ۱ تا ۲ کیلوگرم پسته خشک یا ۳ تا ۵ کیلوگرم پسته تازه است. با بالغ شدن درخت (۷ تا ۱۰ سال) انتظار داشته باشید که تولید سالانه حدود ۶ تا ۱۰ کیلوگرم مغز خشک یا ۱۵ تا ۲۵ کیلوگرم پسته تازه باشد.

منبع : پالیز نهال